Ông già và biển cả: Khi nghị lực biến thành sự cố chấp

 Khi đọc “Ông già và biển cả”, nhiều người thường ca ngợi Santiago như biểu tượng của sức chịu đựng và nghị lực con người. Nhưng nếu nhìn câu chuyện bằng góc độ khách quan hơn, thậm chí hơi hoài nghi một chút, ta sẽ thấy rõ toàn bộ bi kịch bắt nguồn từ tham vọng quá mức của ông. Hemingway không trực tiếp chỉ trích nhân vật, nhưng chuỗi sự kiện trong truyện giống như một lời cảnh báo âm thầm: khi con người vượt quá giới hạn tự nhiên của bản thân, sự quyết tâm có thể biến thành liều lĩnh.

Santiago là một lão ngư dân đã lớn tuổi, sức lực giảm sút rõ rệt theo năm tháng. Sau 84 ngày không bắt được con cá nào, dân làng xem ông như kẻ xui xẻo, thậm chí như bị “quỷ ám”. Thay vì chấp nhận thực tế, ông chọn cách chèo thuyền đi xa hơn mọi ngày. Mục đích của ông không chỉ là đánh bắt; đó là mong muốn chứng minh rằng mình vẫn còn giá trị. Chính tâm lý “nhất định phải thắng” này là quân cờ domino đầu tiên khiến ông rơi vào nguy hiểm. Nếu ông chỉ đánh bắt trong vùng biển quen thuộc, có lẽ mọi chuyện đã không đi đến mức thảm khốc.

Bước ngoặt quan trọng của câu chuyện nằm ở quyết định theo đuổi con cá kiếm vượt quá khả năng của mình. Con cá khổng lồ, khỏe đến mức kéo ông trôi giữa đại dương suốt gần ba ngày. Đây là thử thách vượt xa năng lực của một người già, vậy mà ông vẫn không buông bỏ — không phải vì sinh tồn, mà vì lòng kiêu hãnh. Tham vọng khiến ông mù quáng trước sự suy yếu của cơ thể. Khi cuối cùng hạ được con cá, Santiago đã kiệt sức, bàn tay rách nát, chiếc thuyền lạc hướng. Tất cả đều chỉ về một sự thật: ông đã đi quá xa.

Nhưng bi kịch thật sự bắt đầu sau chiến thắng ấy. Máu của con cá kiếm thu hút đàn cá mập. Trớ trêu thay: nếu Santiago bắt con cá nhỏ hơn, hoặc không đi quá xa, bầy cá mập đã chẳng chú ý đến ông. Nhưng tham vọng luôn có giá của nó. Con cá càng lớn, hiểm họa kéo theo càng nhiều. Cá mập tấn công dữ dội, và dù Santiago cố gắng bảo vệ chiến lợi phẩm, sức ông đã cạn, còn vũ khí thì thô sơ. Những nỗ lực đó giống những cuộc chiến mang tính biểu tượng, dũng cảm nhưng vô vọng.

Cuối cùng, ông trở về bờ chỉ với bộ xương của con cá. Dài, đẹp, nhưng hoàn toàn vô dụng. Nó không còn là biểu tượng của chiến thắng, mà trở thành minh chứng chua chát cho sự vượt giới hạn. Sự bình thản của Santiago khi trở về không thể che đi sự thật rằng những gì ông mất, sức lực, an toàn và cả con cá kiếm, đều là hậu quả của việc vượt quá lý trí.

Câu chuyện của Hemingway thường được xem là lời ca ngợi nghị lực, nhưng ẩn dưới tinh thần đó là một bài học khác: khi tham vọng vượt quá giới hạn thật sự của con người, cuộc đấu tranh không còn cao đẹp nữa, nó trở thành hành động tự hủy diệt. Santiago dũng cảm, đúng, nhưng chính tham vọng của ông đã đẩy ông vào trận chiến mà ông không bao giờ có thể thắng trọn vẹn.

Cuối cùng, “Ông già và biển cả” không chỉ nói về sức mạnh. Đó là sự suy ngẫm về ranh giới mong manh giữa kiên trì và tham vọng mù quáng. Ông lão chiến đấu dũng cảm, nhưng ông đã phải trả giá vì muốn quá nhiều.