Những phân tích khoa học mới nhất cho thấy hành tinh của chúng ta vẫn đang lao nhanh lên mức nóng thêm khoảng 2,6°C – một con số đủ để đẩy thế giới vào tình trạng hỗn loạn toàn diện. Trong khi khí thải từ dầu khí, than đá và khí đốt vẫn leo lên mức cao chưa từng có, phần lớn các nước lại chậm trễ trong việc áp dụng những cam kết mạnh mẽ nhằm kìm hãm sự tăng nhiệt này.

Hai báo cáo quy mô lớn vừa công bố đều đưa chung một kết luận đáng lo ngại: dù đã có nhiều lời hứa, kế hoạch khí hậu thực tế vẫn không đủ “cứng” để giảm tốc độ biến đổi khí hậu. Dù đang diễn ra hội nghị Cop30 tại Brazil, các bản kế hoạch giảm phát thải nộp lên gần như không tạo ra tiến triển mới, khiến năm nay tiếp tục là năm thứ tư liên tiếp mà nỗ lực chống nóng lên toàn cầu rơi vào tình trạng giậm chân tại chỗ.

Theo các mô hình dự báo, vào cuối thế kỷ này, Trái đất có thể nóng lên thêm 2,6°C so với giai đoạn tiền công nghiệp – mức tăng vượt xa giới hạn an toàn của Thỏa thuận Paris. Điều này không chỉ là một con số vô nghĩa trên biểu đồ: nó kéo theo hàng loạt mối nguy lớn như băng tan không hồi phục, san hô biến mất, các hệ thống khí hậu quan trọng sụp đổ, và rừng Amazon có thể chuyển thành thảo nguyên khô cằn.

Lượng phát thải từ nhiên liệu hóa thạch – nguyên nhân then chốt gây ra “cơn sốt toàn cầu” – dự kiến tăng thêm khoảng 1% trong năm nay. Tuy nhiên, tốc độ tăng này đã giảm đáng kể so với trước đây. Trong 10 năm vừa qua, mức tăng trung bình chỉ khoảng 0,8% mỗi năm, thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước. Điều này cho thấy năng lượng tái tạo đã bắt đầu cạnh tranh mạnh mẽ, dù vẫn chưa thể bù được toàn bộ nhu cầu tiêu thụ năng lượng của nhân loại.

Nếu nhiệt độ tăng vượt 2°C, nông nghiệp tại nhiều khu vực châu Âu có thể bị tê liệt, châu Á và châu Phi đối diện với những chuỗi hạn hán nguy hiểm, còn nhiệt độ kết hợp độ ẩm tại nhiều vùng sẽ đạt mức gây tử vong. Thực tế, Trái đất hiện đã nóng hơn khoảng 1,3°C so với trước Cách mạng Công nghiệp, kéo theo một loạt thảm họa như bão dữ, cháy rừng, lũ quét và khan hiếm nước.

Điều đáng lo là trong khi các quốc gia phải thường xuyên cập nhật kế hoạch giảm phát thải, nhiều nước lại nộp bản kế hoạch chậm, hoặc thiếu tham vọng. Tính cả các cam kết phát thải ròng bằng 0, nhiệt độ dự báo vẫn tăng từ 2,1°C lên 2,2°C – một phần vì những chính sách khí hậu bị đảo ngược trước đây.

Dù vậy, thế giới cũng ghi nhận những tín hiệu tích cực: hàng chục quốc gia đã đặt nền kinh tế vào quỹ đạo tăng trưởng thấp carbon; năng lượng sạch tăng mạnh; và than đá đang dần nhường bước. Các nhà khoa học thuộc Global Carbon Project cũng chỉ ra rằng bể hấp thụ carbon tự nhiên đang bị suy yếu, đặc biệt tại các khu rừng nhiệt đới Đông Nam Á và Nam Mỹ – nơi từng là “lá phổi khổng lồ” của Trái đất nhưng nay nhiều khu vực đã chuyển từ hấp thụ sang phát thải CO₂.

Trong bối cảnh này, nhiều tổ chức quốc tế hối thúc các nước tại Cop30 phải mở rộng quy mô năng lượng tái tạo và sớm loại bỏ nhiên liệu hóa thạch – vốn là “gốc rễ” của khủng hoảng.

TOÀN NHÂN LOẠI CẦN THỨC TỈNH

Nếu chúng ta – từng cá nhân – không thay đổi cách sống, giảm tiêu thụ năng lượng bừa bãi, hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch và bảo vệ rừng, thì mọi nỗ lực của thế giới sẽ trở nên vô nghĩa. Biến đổi khí hậu không chừa một ai. Dù bạn sống ở châu Á, châu Âu hay châu Phi, chúng ta đều đang chia sẻ cùng một bầu khí quyển.

Giờ là lúc nhân loại phải xem biến đổi khí hậu không chỉ là trách nhiệm của chính phủ, mà còn là bổn phận của từng người. Bảo vệ Trái đất chính là bảo vệ tương lai của chính chúng ta – và của thế hệ sau.