Jack97 – Từ ngông cuồng tuổi trẻ đến câu hỏi lớn về nền văn hóa đại chúng

 Sự việc Jack97 “văng miệng” giữa sân khấu đang nóng hừng hực khán giả, buông ra câu “Lào gì cũng tôn” tưởng chừng chỉ là một phút bốc đồng, nhưng thực ra, nó khơi lại một vết nứt sâu trong văn hóa đại chúng: khi nghệ sĩ trẻ không còn biết sợ, và khán giả thì đang dần quen với cái sai.

Một video dài chưa đến mười giây, nhưng đủ để châm ngòi cho hàng loạt tranh cãi, bức xúc, và cả sự thất vọng. Trên khắp các nền tảng mạng xã hội, người ta chia phe, tranh cãi xem Jack đang “bộc lộ cá tính” hay đơn giản là thiếu tôn trọng khán giả.

Một sự ngông nghênh được dung dưỡng

Cách đây chỉ ít ngày, công ty của Jack97 vừa bị xử phạt vì tổ chức họp báo sai nội dung được cấp phép. Thế nhưng, chưa ráo mực, anh ta lại khiến dư luận dậy sóng bằng câu nói phản cảm trước hàng nghìn người. Người ta có quyền đặt câu hỏi: Phải chăng đây là sự phản ứng ngầm trước án phạt?
Có thể Jack chưa hề có ý thách thức, có thể cậu chỉ đơn giản “nói cho vui” – như bao người trẻ khác. Nhưng điều đáng nói là sự coi nhẹ hậu quả, sự thiếu sợ hãi trước kỷ luật. Một khoản phạt vài triệu đồng đối với nghệ sĩ nổi tiếng chẳng khác nào muỗi đốt inox. Với mức cát-sê cả trăm triệu mỗi show, cái giá của hành vi ấy chẳng đáng để suy nghĩ. Và chính vì quá “rẻ”, nó vô tình tạo cảm giác rằng ngông nghênh cũng chẳng sao, miễn là vẫn hot, vẫn kiếm được tiền.

Thử nghĩ, nếu người bình thường được quyền văng tục công khai mà chỉ mất 5% thu nhập ngày hôm đó, có lẽ xã hội này sớm “nổ tung” vì ai cũng muốn thử “xả” một lần cho sướng. Nhưng vấn đề ở chỗ, Jack không phải người bình thường – cậu đang đứng trên sân khấu, được hàng triệu người dõi theo, đại diện cho hình ảnh văn hóa của một thế hệ.

Không sợ – vì chưa từng bị dừng lại

Nhiều người từng nói “người trẻ có quyền sai”, đúng, nhưng chỉ đúng khi họ biết học từ sai lầm. Jack97 từng bị xử phạt, từng bị chỉ trích, nhưng vẫn tiếp tục “đi dây” giữa ranh giới đúng – sai mà không mảy may lo lắng. Vì sao? Vì chưa ai thực sự khiến cậu sợ.
Chúng ta có những nghệ sĩ từng bị cấm diễn – như Đàm Vĩnh Hưng – và họ chấp hành nghiêm túc. Nhưng với Jack, khán giả thấy toàn “gió mạng”: fan bênh vực, KOL thách thức “Ai cấm được?”, và các cơ quan quản lý thì im lặng chờ “báo cáo từ Sở”. Cái vòng luẩn quẩn ấy đang dung túng cho sự hỗn loạn của văn hóa biểu diễn, nơi một câu nói tục tĩu được biến thành “chuyện nhỏ”.

Cái sai không chỉ nằm ở người nói

Đổ hết lỗi cho Jack thì cũng hơi dễ. Bởi thật ra, đằng sau sự ngạo nghễ ấy là cả một hệ sinh thái lỏng lẻo: những chương trình truyền hình chỉ cần rating, những nhà sản xuất mù quáng chạy theo lượt xem, và khán giả… đôi khi chỉ xem để cười, chứ chẳng để thưởng thức.
Câu hát “Lào gì cũng tôn” nếu nhìn kỹ, lại ẩn chứa một lời than trách kiểu “sao cái gì cũng nhắm vào tôi”. Nhưng thử hỏi: Jack có thật sự bị oan ức đến mức phải bật ra câu hỏi đó không? Từ chuyện đời tư đến phát ngôn, không ít lần chính cậu tự đặt mình vào tâm bão. Khi chọn lối sống liều lĩnh, dấn thân vào mối quan hệ rắc rối, Jack không phải nạn nhân – mà là người chơi cuộc chơi đầy chủ động. Và khi người chơi thua, họ không thể trách khán giả vì đã… xem.

Cái phản cảm không nằm ở câu nói, mà ở nơi nó được nói ra

Nếu Jack97 bày tỏ thái độ trong một ca khúc, bằng câu hỏi triết lý hoặc thậm chí lời phê phán gay gắt, người ta có thể thấy đó là “chất nghệ sĩ”. Nhưng nói tục giữa sân khấu – nơi được coi là biểu tượng của văn hóa – là chuyện khác. Đó không còn là sự sáng tạo, mà là sự thiếu tôn trọng tập thể.
Nghệ sĩ có thể phản kháng, có thể bộc lộ cái tôi, nhưng không thể kéo cả cộng đồng xuống vũng bùn ngôn ngữ. Bởi mỗi lời họ nói ra có thể được hàng ngàn người trẻ nghe lại, học theo, biến thành “chuẩn mực” mới.

Khi cộng đồng và thần tượng soi chiếu lẫn nhau

Thật buồn, khi nói về hiện tượng Jack97, ta không chỉ thấy một ca sĩ sai, mà thấy cả một xã hội đang lệch chuẩn. Chính khán giả – những người cổ vũ, share clip, thả tim – là mảnh gương phản chiếu tâm lý của thời đại: thích drama hơn đạo đức, thích ồn ào hơn giá trị.
Hãy thành thật, ai trong chúng ta chưa từng buông một lời kém văn hóa trong lúc tức giận? Nhưng khác biệt nằm ở chỗ – chúng ta biết đó là sai, còn nhiều người bây giờ lại xem cái sai là “phong cách sống thật”. Cái vòng xoáy ấy khiến nghệ sĩ như Jack97 tưởng mình “được yêu vì cá tính”, trong khi thực ra, họ chỉ đang bị khán giả kéo vào cuộc chơi của sự tầm thường hóa văn hóa.

Sự im lặng của những người có quyền

Ba ngày sau khi vụ việc bùng nổ, Cục Nghệ thuật Biểu diễn vẫn im lặng. Không một lời phản hồi, không một động thái cảnh báo. Có thể họ đang chờ quy trình, nhưng trong khi quy trình chờ, văn hóa lại đang bị xé nhỏ từng ngày.
Cái cách xử lý “đợi chỉ đạo” ấy không chỉ làm chậm phản ứng, mà còn khiến giới nghệ sĩ nghĩ rằng “cứ làm đi, chẳng ai động đến đâu”. Từ đó, những câu nói, những ca từ dung tục xuất hiện ngày một nhiều, như thể đó là xu hướng, là “chất riêng”.

Người sản xuất mới là kẻ đáng lo hơn

Đáng sợ hơn cả, chính là những người đứng sau hậu trường – các nhà sản xuất, đạo diễn chương trình, những người “chọn mặt gửi vàng”. Họ biết rõ ai có hành vi lệch chuẩn, ai dùng ngôn từ phản cảm, nhưng vẫn đưa lên sóng, chỉ vì “người đó có lượt xem”.
Cha mẹ có thể cấm con không xem TikTok, nhưng không thể cấm con xem gameshow giờ vàng. Và khi những thần tượng như thế xuất hiện trên truyền hình chính thống, sự tầm thường lại được khoác áo hợp pháp, trở thành thứ văn hóa “được chấp nhận”.

Vấn đề không còn là Jack97 – mà là chúng ta

Rốt cuộc, câu hỏi “Lào gì cũng tôn?” không chỉ là lời cãi vã của một ca sĩ trẻ, mà là một câu hỏi lớn đặt ra cho cả nền văn hóa giải trí: Tại sao chúng ta lại dễ dãi đến thế? Tại sao cái tục lại có thể tồn tại song song với sự tung hô?
Nhìn sang các quốc gia láng giềng, âm nhạc đại chúng của họ vẫn thương mại, vẫn vui tai, nhưng lời hát giàu văn chương, đầy ẩn ý. Vì họ coi trọng giáo dục thẩm mỹ, vì khán giả của họ được nuôi dưỡng bằng văn hóa từ sớm. Còn chúng ta – đang để con số lượt xem, lượng tương tác trở thành thước đo giá trị nghệ thuật.

Khi một bài nhạc tục đạt chục triệu view, còn bài hát tử tế chỉ được vài nghìn lượt nghe, ta không thể chỉ trách nghệ sĩ. Cái lỗi nằm trong toàn bộ hệ thống – từ người làm chính sách, người tổ chức, người sản xuất cho đến chính khán giả như ta.

* **

Kết lại thì chúng ta đừng chỉ hỏi Jack mà hãy hỏi chính lòng mình

Jack97 sai – rõ ràng. Nhưng điều đáng sợ hơn là, cả một nền văn hóa đang quen với cái sai đó. Khi sự phản cảm trở thành trò tiêu khiển, khi cái lố bịch được tung hô như “chất riêng”, thì câu hỏi “Lào gì cũng tôn?” chẳng còn của riêng ai nữa.
Nó là lời cảnh tỉnh cho chúng ta – những người đang tiêu thụ văn hóa mỗi ngày mà không hề hay biết mình cũng đang góp phần định hình nó.

Nếu không muốn thế hệ sau nghĩ rằng “nói tục là cá tính, phản cảm là nổi bật”, thì đã đến lúc cả xã hội phải cùng nhau sợ – sợ cái sai, sợ cái xấu, và sợ đánh mất văn hóa.

Tham khảo: CAND